„Pogrom Żydów w Kielcach 4 lipca 1946 r. Między portretem społecznym a dynamiką zajść”

Tematem przewodnim spotkania będą zajścia antyżydowskie w Kielcach 4 lipca 1946 r. a wykład wstępny pt. „Pogrom Żydów w Kielcach 4 lipca 1946 r. Miedzy portretem społecznym a dynamiką zajść” wygłosi dr Ryszard Śmietanka-Kruszelnicki. Po prelekcji przeprowadzona zostanie dyskusja, z udziałem  prof. Juliana Kwieka (autora książki wydanej w 2021 r. pt.: „Nie chcemy Żydów u siebie. Przejawy wrogości wobec Żydów w latach 1944-1947”), prof. Marka Wierzbickiego oraz dr. Ryszarda Śmietanki-Kruszelnickiego, wokół różnych teorii/interpretacji wydarzeń w Kielcach 4 lipca 1946 r., w oparciu o prace wielu badaczy, m.in. prof. Bożeny Szaynok oraz prof. Joanny Tokarskiej-Bakir. W trakcie debaty zostaną także poruszone kwestie związane z wcześniejszymi zajściami antyżydowskimi (w Rzeszowie i Krakowie w 1945 r.) oraz z innymi przejawami wrogości wobec Żydów po zakończeniu II wojny światowej.

Za sprawą konsekwentnych poszukiwań archiwalnych udało się dotrzeć do nowych, nieznanych wcześniej źródeł, których analiza umożliwiła zweryfikowanie dotychczasowych ustaleń. Dotyczy to szczególnie niektórych jednostek/grup wojskowych. W świetle nowych ustaleń nie do utrzymania jest teza, iż zachowania części sił represji były tylko przypadkowym zbiegiem okoliczności. Zbyt często mieliśmy bowiem do czynienia z formułowaniem hipotez w oderwaniu od wiedzy o przedmiocie sprawy i z pominięciem analizy dokumentów istotnych dla interpretacji wydarzeń. Istotne będzie zresztą zwrócenie uwagi na fakt, że wielu dyskutantów posługujących się terminem „prowokacja” traktuje go dosłownie i zbyt powierzchownie. Działania spontaniczne i prowokacyjne, które wystąpiły w trakcie pogromu, nie wyczerpują jednak problematyki „niejasności” dramatu w Kielcach. Rozpoznawane ostatnio wątki (stan bezpieczeństwa w mieście w miesiącach poprzedzających zajścia, „niedoszacowana” rola grup wojskowych, nowe informacje związane z funkcjonowaniem Huty „Ludwików”) odsłaniają warstwę przemilczeń i niedopowiedzeń oraz wskazują na konieczność analizy pogromu w kontekście budowania, z udziałem różnorodnych sił, systemu komunistycznego w Polsce.

Konferencje i spotkania dotyczące powyższej tematyki, w ramach Centralnego Projektu Badawczego IPN: „Dzieje Żydów w Polsce i stosunki polsko żydowskie w latach 1917-1990”, organizowane są w Kielcach od 2016 r. a zaplanowana w tym roku debata jest kolejnym wydarzeniem z tego cyklu.