Publikacja „Żydzi wiejscy i małomiasteczkowi w obrazie wiosek i sztetli przełomu XIX i XX wieku”, wydana pod redakcją dr Agnieszki Dziarmagi i dr Krzysztofa Karbownika, stanowi część projektu obejmującego konferencję naukową oraz wydarzenia kulturalne poświęcone tej tematyce.
Książka zawiera 14 artykułów autorstwa naukowców m.in. z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Rzeszowskiego.
„To nie są teksty oczywiste. Staraliśmy się unikać tematów przegadanych, skupiając się na zagadnieniach mniej znanych, ale istotnych dla zrozumienia żydowskiego dziedzictwa w Polsce” – powiedział podczas poniedziałkowej prezentacji publikacji dr Krzysztof Karbownik, kierownik Działu Badań Etnograficznych Muzeum Wsi Kieleckiej.
Publikacja została podzielona na trzy części. Pierwsza opisuje aktywność Żydów na Kielecczyźnie na przełomie XIX i XX wieku, m.in. ich działalność edukacyjną i zawodową. Druga skupia się na życiu codziennym, bazując na pamiętnikach chłopskich i innych źródłach. Trzecia część dotyczy materialnych i niematerialnych śladów żydowskiego dziedzictwa, takich jak synagogi, cmentarze i rytuały. Na okładce książki znalazła się unikatowa fotografia z archiwum Muzeum Przypkowskich w Jędrzejowie, przedstawiająca żydowski pogrzeb.
Dr Agnieszka Dziarmaga podkreśliła, że obraz polskiej wsi byłby niepełny bez uwzględnienia wkładu społeczności żydowskich. Przez wieki Polska była jednym z najważniejszych ośrodków żydowskiego życia. Szacuje się, że pod koniec XVII wieku mieszkało tutaj niemal trzy czwarte wszystkich Żydów na świecie.
Gdy społeczeństwo dotknęły kryzysy, takie jak wojny kozackie czy potop szwedzki, wielu Żydów zaczęło szukać nowych źródeł utrzymania, przenosząc się na wieś. Tam zajmowali się dzierżawą ziemi, prowadzeniem karczm, młynów, rzemiosłem i handlem. Przed II wojną światową stanowili oni około 13 proc. ludności Polski.
Publikacja podejmuje także trudne tematy, w tym pytania o dziedzictwo po Żydach, które obejmuje materialne pozostałości, takie jak synagogi, cmentarze czy przestrzenne relikty.
„Co z tym zrobić, czyja to jest własność? Czy słowo dziedzictwo jest w ogóle uprawnione, skoro dziedziczy się po kimś, kto sobie tego życzy?” – zwróciła uwagę dr Dziarmaga.
Autorzy książki rozprawiają się również z mitami, takimi jak przekonanie o niskim wykształceniu Żydów z małych miejscowości. Przykładem jest historia Jakuba Awigdora, który zdobył doktorat, a po II wojnie światowej został naczelnym rabinem w Meksyku.
Muzeum Wsi Kieleckiej planuje kontynuować badania i popularyzację tematyki żydowskiej. Trwają prace nad projektem odtworzenia w Parku Etnograficznym w Tokarni obiektu poświęconego kulturze żydowskiej, m.in. mykwy. W realizacji projektu muzeum współpracuje z Muzeum Polin.
Dyrektor Muzeum Wsi Kieleckiej Katarzyna Korus zaznaczyła, że wydawnictwo wpisuje się w przygotowania do jubileuszu 60-lecia instytucji, który przypada na 2026 rok.
„Kładziemy duży nacisk na prace badawcze i publikacje, które przybliżają mało znane aspekty naszej historii” – podkreśliła. (PAP)
Napisz komentarz
Komentarze