Wielka Sobota w Kościele katolickim to czas milczenia i zadumy; po zmroku odbywa się liturgia wigilii paschalnej

W Wielką Sobotę Kościół katolicki nie celebruje mszy św., sprawowana jest liturgia godzin (brewiarz), w tym m.in. godzina czytań i jutrznia z udziałem ludu. Komunii świętej można udzielać tylko w formie wiatyku, czyli umierającym na drogę do wieczności. Tego dnia nie sprawuje się również ślubów ani innych sakramentów, z wyjątkiem spowiedzi i sakramentu namaszczenia chorych.

Jest to czas ciszy, milczenia, zadumy i oczekiwania na zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa.

Wierni odwiedzają groby pańskie w kościołach, gdzie wystawiony jest Najświętszy Sakrament przysłonięty białą zasłoną. Jest to czas rozważania męki i śmierci Chrystusa i jego zstąpienia do otchłani.

W starożytnej liturgii na ten dzień czytamy - "Bóg umarł w ciele, a poruszył otchłań. Idzie, aby odnaleźć pierwszego człowieka. (…) Sen mej śmierci wywiedzie cię ze snu Otchłani. Cios zadany Mi włócznią złamał włócznię skierowaną przeciw tobie".

Zwyczaj nawiedzania grobów w świątyniach nawiązuje do sceny w Nowym Testamencie, kiedy do grobu Jezusa przyszły niewiasty chcące namaścić Jego ciało, a następnie przybyli apostołowie Piotr i Jan.

W Polsce w kościołach odbywa się święcenie pokarmów na stół wielkanocny. Jednym z obowiązkowych elementów jest chleb - symbol Ciała Chrystusa, jajko – odradzającego się życia i sól - symbol prostoty życia. Do święconki wkłada się także wędliny, chrzan, a nawet ciasto.

Zwyczaj świecenia pokarmów sięga XIII w. Wywodzi się z pogańskiej tradycji przedchrześcijańskiej, kiedy Słowianie świętowali nadejście wiosny, czyli odrodzenie się życia, i ozdabiali jajka.

W Wielką Sobotę po zmierzchu w Kościele odbywa się najważniejsza liturgia w roku nazywana wigilią paschalną, która należy już do uroczystości niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego.

Zgodnie z tradycją ta noc jest nazywana "czuwaniem na cześć Pana". Tak jak Żydzi przez całą noc czuwali, oczekując przyjścia Pana mającego ich wybawić z niewoli faraona, tak chrześcijanie oczekują zmartwychwstania Chrystusa, który skruszywszy więzy śmierci, jako zwycięzca wyszedł z otchłani, ofiarowując człowiekowi wyzwolenie z grzechów i śmierci wiecznej.

Liturgia wigilii paschalnej składa się z czterech części. Pierwszą jest liturgia światła, która rozpoczyna się przed świątynią od obrzędu poświęcenia ognia i paschału - woskowej świecy symbolizującej Chrystusa Zmartwychwstałego "Światłość Świata".

Kapłan na paschale żłobi rylcem krzyż, a nad nim grecką literę alfa, pod krzyżem literę omega, a na czterech polach między ramionami krzyża cyfry bieżącego roku. Jednocześnie głośno i wyraźnie mówi: "Chrystus wczoraj i dziś. Początek i koniec. Alfa i omega. Do Niego należy czas i wieczność. Jemu chwała i panowanie".

Następnie procesja wchodzi do ciemnego kościoła. Na przedzie wnoszony jest paschał. Podobnie jak synowie Izraela nocą szli za przewodem słupa ognia, tak chrześcijanie idą w ślady Zmartwychwstałego Chrystusa. Światło od świecy paschalnej stopniowo rozszerza się na świece trzymane przez wiernych. Po czym śpiewa się exultet - orędzie paschalne. Jest to starożytny hymn, w czasie którego wielbi się wspaniałość Bożego dzieła odkupienia świata - od grzechu Adama aż do zbawienia, które dokonało się w Chrystusie.

W exultecie kilka razy powtarza się zdanie +Jest to ta sama noc+, (w której niegdyś ojców naszych, synów Izraela, wywiodłeś z Egiptu). Kościół pokazuje w ten sposób, że tajemnica Zmartwychwstania Chrystusa nie jest wspominaniem pewnej historii, ale jej aktualizacją, czyli że dokonuje się tu i teraz.

Zgodnie z mszałem rzymskim druga część wigilii paschalnej - liturgia słowa składa się z dziewięciu czytań, przeplatanych psalmami i modlitwą. Pierwsze siedem czytań pochodzi ze Starego Testamentu i przypomina ważne momenty w całej historii zbawienia – począwszy od opisu stworzenia świata poprzez zachowanie Abrahama, od którego Bóg zażądał ofiary z syna, oraz przejście przez Morze Czerwone. Z kolei o miłości Boga, zawarciu przymierza i skuteczności słowa Bożego mówią fragmenty z Księgi Proroka Izajasza. Cykl czytań starotestamentowych kończy się Bożą obietnicą oczyszczenia i przemiany człowieka.

Trzecia część wigilii paschalnej to liturgia chrzcielna. Po litanii do wszystkich świętych celebrans poświęca wodę chrzcielną - poprzez włożenie paschału do naczynia z wodą, po czym wierni odnawiają swoje przyrzeczeniach chrzcielne, wyrzekając się Szatana i wszystkiego, co prowadzi do zła oraz wyznając wiarę w Chrystusa. W tradycji Kościoła w tym czasie dorośli przystępowali do sakramentu chrztu św.

W czasie liturgii chrzcielnej kapłan kropi wiernych poświęconą wodą.

Sprawowanie eucharystii stanowi czwartą część wigilii paschalnej i jednocześnie jej szczyt. Jest ona celebracją ofiary męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa.

(PAP)